Yağmur ormanlarını dinleyerek kurtarmak mümkün mü?

Brezilya'nın Pará eyaletindeki bir kabile, eski cep telefonlarını ve makine öğrenimini kullanarak ormansızlaştırma ile mücadele etmenin yollarını araştırıyor.

En iyi deneyimi yaşamak için sesi açın.

Bütün haşmetiyle Amazon yağmur ormanı fazlasıyla gürültülü bir yer.

Uluyan maymun uluyor.

Tentenin altına düşen yağmur.

Kendi alanını işaretleyen bir kuş. Tam adını söylemek gerekirse, bir Amerika papağanı.

Ancak Amazon'da başka şeylerin de olduğuna işaret eden diğer bir ses var.

Elektrikli testere.

“8 yaşındayken [ormanı] ilk kez incelemeye gitmem hayatımın dönüm noktası oldu. O zamanlar, bölgemizden odun alan ağaç kesiciler hakkında çok şey duyardık ve odun çalan insanları görmek beni çok öfkelendirmişti, [bu yüzden] biz de harekete geçtik.”

– Reis Naldo Tembé

Reis Naldo Tembé çocukken, yağmur ormanını korumak uğruna normal bir çocukluğa dair her şeyden feragat etti. Küçük gruplar halinde organize ettiği çocuklarla, topraklarında yasa dışı ağaç kesenlerin olup olmadığını teftiş ediyordu. Silahlı ağaç kesicileri izleme işi bırakın çocukları, herkes için tehlikeli olduğundan ebeveynlerine haber vermiyordu. Onu dinleyen herkese, kendini ormanı korumaya adadığını anlattı. Halkı da bu durumu fark etti. 15 yaşına geldiğinde onu reis ilan ettiler.

“Reis olmak çok ağır bir iş, çünkü kendinizin değil başkalarının hayatlarını yaşamaya başlıyorsunuz. Bu da çok zor bir durum. Uzun yıllar reislik yapmama rağmen bugün bile hâlâ bu duruma alışabilmiş değilim."

– Reis Naldo Tembé

Tembé kabilesi için hayat ve orman ayrılmaz bir şekilde iç içe geçmiştir. Yasa dışı yollarla ağaç kesenler, para uğruna ormanı yok ettikleri zaman yalnızca ağaçları yerle bir etmekle kalmıyor, aynı zamanda asırlardır orada yaşayan insanların kültürünü ve mirasını da paramparça ediyorlar.

Reis Naldo, halkının topraklarını korumak için mücadele ederken, arazinin karşı tarafındaki bir köyde Dona Verônica Tembé de kabilenin kültürünü geri kazanmasına yardımcı olmak için bir kampanya başlatıyordu. Tembé halkını geleneksel şenlikler düzenlemeye ve Brezilya Portekizcesinin yanı sıra kendi dillerini de konuşmaya teşvik etti. Dona Verônica Tembé'nin torunu Marcelina Kuda bugün köy okulunda Tembé dilini yeni nesle öğretiyor ve bir sonraki nesil için ormanın kültürel temsilcileri olacaklarını umuyor.

Reis Naldo ve kabilesi, geçtiğimiz 30 yılda topraklarının önemli bir bölümünü istilacılardan geri almış olsa da yeni yasa dışı ağaç kesme faaliyetlerinin tespit edilmesi tehlikeli bir iş olmaya devam etti. Yasa dışı yollardan ağaç kesenler Tembé topraklarına gecenin karanlığında giriyor ve fark edilmeden ormanın yüzlerce kilometrekarelik alanını yok edebiliyorlar. Yağmur ormanının hiç bitmeyen sesleri, ağaç kesenlerin elektrikli testerelerinin ve kamyonlarının seslerini bastırarak binlerce kilometrekarelik yağmur ormanının izlenmesini neredeyse imkansız hale getiriyor.

Tembé halkı çok iyi organize olmuş, eğitimli kişilerden oluşuyor. Yeni araçları ve teknolojileri kullanmaktan çekinmiyorlar. Bu konuda katkısı olabilecek kişilerle birlikte çalışmak istiyorlar. Salt yardım almayı amaçlamıyorlar.

– Topher White, Rainforest Connection'ın kurucusu

2014 yılında Reis Naldo çevresel sivil toplum kuruluşu Rainforest Connection'ın kurucusu olan Topher White'a ulaştı. İkisi birlikte yasa dışı ağaç kesme faaliyetlerinin seslerini gerçek zamanlı olarak takip etmek için geri dönüştürülmüş Android telefonlar ve Google'ın açık kaynak makine öğrenimi modeli TensorFlow'u kullanarak iddialı bir projeye giriştiler.

Geri dönüştürülmüş cep telefonları ve makine öğrenimi, Tembé kabilesinin topraklarını korumasına nasıl yardımcı oluyor?

Bir Android telefon, güneş enerjisi adaptörüne ve harici mikrofona bağlanıyor. Guardian adı takılan bu cihazlar, 1 kilometreye varan uzaklıktaki yasa dışı ağaç kesme faaliyetlerinin seslerini duyabiliyor.

Guardian cihazları, hem daha iyi çekmeleri hem de şarj olmak için güneş ışığına erişmeleri amacıyla ağaçların yüksek yerlerine saklanıyor. Bu cihazlar, yirmi dört saat boyunca ormanın tüm seslerini dinliyor.

Rainforest Connection’ın TensorFlow modeli, Guardian cihazları tarafından kaydedilen sesi analiz etmek için makine öğrenimini kullanıyor ve elektrikli testerelerle tomruk kamyonlarının seslerini tanımayı öğreniyor.

Sesin tanımlanmasından sonraki birkaç dakika içinde gerçek zamanlı bir uyarı, Tembé korucularına gönderilir. Köylülerin seçkin güvenlik gücü olan Tembé korucuları, ağaç kesme faaliyetine müdahale edebilir veya faaliyeti yetkililere bildirebilirler.

Rainforest Connection bu sesli izleme sisteminin aynısını aralarında Peru, Ekvador ve Romanya'nın bulunduğu beş farklı ülkede ormansızlaştırma ile mücadele eden diğer iş ortaklarının da kullanımına sunuyor.

Bugün Reis Naldo ve kabilesi, topraklarını tetkik ediyor, Guardian cihazlarını kurmak ve cihazların bakımını yapmak için ağaçlara tırmanıyor ve aldıkları ağaç kesme uyarılarına yanıt veriyorlar. Bu yeni teknolojiyi ellerinde bulunduran Tembé kabilesi, yalnızca ormanlarını değil, tüm yaşam biçimlerini de koruma şansına sahip.

“Bu, dedemin büyük hayaliydi. Sonra annemle babamın büyük hayali oldu. Bugün de benim hayatımın en büyük hayali. Çocuklarıma ve torunlarıma en iyisini bırakmaya çalışıyorum. Bundan sonra neler olabileceği konusunda büyük beklentiler var."

– Reis Naldo Tembé

Tembé kabilesi ve Rainforest Connection'ın bu iddialı planı hayata geçirmek için nasıl birlikte çalıştıklarını aşağıdaki filmde izleyin.