Doktorlar, teslimat sürücüleri ve kan bağışında bulunanlar Afrika'da hayat kurtarmak için nasıl bir araya geliyor?
Doktorlar, teslimat sürücüleri ve kan bağışında bulunanlar Afrika'da hayat kurtarmak için nasıl bir araya geliyor?
Daha önce 2019'da yayınlanan bu hikaye, yeni yayınlanan belgesel filmi ve LifeBank'in Nijerya'da COVID-19 ile mücadele çabalarını içerecek şekilde güncellendi.
Temie Giwa-Tubosun için harita bilgilerine erişim, memleketi Nijerya'daki kan krizi sorununu çözmenin önemli bir bölümünü oluşturuyordu. Bilgileri düzenlemek ve erişilebilir hale getirmek, Google'ın misyonunun odak noktasını oluşturuyor. Google Haritalar Platformu üzerinden kan bankaları ile hastaneler arasında bağlantı kurmak üzere bir sistem tasarlayan LifeBank, teslimat süresini 24 saatten 45 dakikanın altında bir süreye indirmeyi başardı.
Bir kişi kan kaybederken çoğunlukla 20 dakika ile 2 saat arasında süresi oluyor; bu nedenle, sorunu çözmek için rahat davranmak gibi bir şansınız yok.
Temie Giwa-Tubosun
Halihazırda Nijerya'da çocuk ve anne sağlığı konusunda lider durumda olan Temie, Ocak 2016'da LifeBank'i resmi olarak kullanıma sundu. Temie'nin amacı, hastaların ihtiyaç duydukları kanı almaları için mümkün olan en hızlı yolu bulmaktı. Bu fikir, 2014 yılında Temie oğluna hamileyken aklına gelmişti. O zamanlar Temie, Lagos'ta yaşıyordu ancak ebeveynleri ABD'ye taşınmıştı. Annesinin doğumda hazır bulunmasını isteyen Temie, onunla birlikte olabilmek için ABD'ye gitti.
Hamileliğinin 30. haftasında hastaneye kaldırılarak acil sezaryene alındı. Neyse ki doktorlar, oğlu Enafie'nin Sevgililer Günü'nde sağ salim dünyaya gelmesini sağlayabildiler. Temie şunu fark etmişti: “Oğlumu Lagos'ta dünyaya getirmiş olsaydım doğum sonrası kanamadan ölebilirdim.”
Nijerya, dünyada anne ölümleri oranında en yüksek dördüncü sırada yer alıyor ve Nijerya'daki anne ölümleri, dünya çapındaki tüm anne ölümlerinin yüzde 19'unu oluşturuyor. Doğum sonrası kanama (doğum yaptıktan sonra çok fazla kan kaybetmek), bu ölümlerin başlıca nedeni. Nijerya'da önemli kan tedariklerine ulaşmak için bir altyapının olmaması da bu sorunu daha vahim hale getiriyor. Temie, "Bunu fark ettiğimde bu işi yapmam ve sonuna kadar gitmem gerektiğini biliyordum" diyor. Temie, bu soruna bir çözüm bulmaya kararlı bir şekilde Lagos'a dönmüş.
Bağışlanan kanın raf ömrü yalnızca altı hafta. Bağışlanan kanın süresi, çoğunlukla bu kan hiç kullanılamadan doluyor çünkü doktorlar, ihtiyaçları olan kanın türünü bulamıyor. Temie, bunun doğası gereği bir lojistik sorunu olduğunu fark etmiş: "Kana ihtiyacı olan doktorlar ve kanı atan kan bankalarının birbirleriyle iletişime geçmek için bir yol bulmaları gerekiyordu." Temie, Google Haritalar Platformu'nu kullanarak bağlantıları bir noktada kopmuş bu kişiler için arayüz oluşturmaya girişti. Hastanelerden kan bankalarına ve teslimat sürücülerine kadar Lagos'un dört bir yanında kan dağıtımına dahil olan her bir konumu eşleştirerek çözümünü buldu.
Geçmişte hastaneler (ve hatta bazen hastaların aile üyeleri), ellerinde ihtiyaç duyulan grupta kan olup olmadığını öğrenmek için kan bankalarını tek tek arıyordu. Yanıt süreleri, ölüm-kalım meselesi haline gelmişti. Yükün çoğunu üstlenen doktorlar ve endişeli aile üyeleri, genellikle kanı zamanında bulmak için gerekli olan kaynaklardan yoksundu.
Kan bankaları, hastaneler ve hastalar arasında daha önce hiç olmayan bir iletişim platformu kurmak için Google Haritalar'ı kullanıyoruz.
Temie Giwa-Tubosun
Temie, bu sorunun üstesinden gelmek için Lagos genelindeki 52 kan bankasıyla ortaklık yaparak online kan deposu oluşturup haritalarını çıkardı. Doktorlar artık kan grubu isteğinde bulunabiliyor ve istedikleri kanın kendilerine ulaşması sürecini takip edebilecekleri bir haritaya anında erişebiliyorlar. LifeBank'in uyguladığı model sayesinde kanlar, genellikle bir bankada depolandıktan sonra bir hafta içinde kullanılıyor, kan israfı ortadan kalkıyor ve nihayet arz talebi karşılayabiliyor.
LifeBank'ten önce Lagos'ta bir hastaya kan bulup teslim etmek, birkaç saat ve bazı durumlarda da birkaç gün sürebiliyordu. LifeBank, kanların ilk talep edildiği andan son teslimatına kadar geçen zamanı ortalama 45 dakika gibi rekor bir süreye indirerek işleri değiştirdi. Temie bu başarısını "Google Haritalar benzeri bir teknoloji olmadan başaramazdım" diyerek ifade ediyor.
Bağışta bulunanların her zaman dağıtımın önemli bir parçası olacağını biliyordum. Tedarikiniz yoksa ne taşıyacaksınız?
Temie Giwa-Tubosun
Dünyadaki pek çok ülkede olduğu gibi Nijerya'da da kan bağışını seferber etmek zor bir iş, ancak kan tedarik zinciri için hayati öneme sahip. Temie, LifeBank'in çalışabilmesi için gönüllü kan bağışlarını artırması gerektiğini biliyordu. Nijeryalılar, LifeBank'in bağışçı uygulamasında yerel kan bankaları haritası üzerinden randevu oluşturabiliyor ve neler bekleyecekleri konusunda daha fazla bilgi edinebiliyorlar.
Ben de bir kez hastalanmıştım. Neredeyse ölüyordum. İhtiyacı olan insanlara kan vermenin nasıl hissettirdiğini biliyorum. İhtiyacı olan birine hayat veriyorsunuz.
Oluwaseun Adeolu LifeBank kan bağışçısı
Bağışta bulunanlarla kritik kaynaklar arasında bağlantı kuran LifeBank, 5.000'den fazla kayıtlı kan bağışçısına sahip. Bu kadar çok gönüllüyü seferber etmeyi nasıl başardığı sorulduğunda Temie şöyle diyor: "Alacağınız cevap sizi şaşırtabilir. Özellikle onlara kan bağışının neden bu kadar önemli olduğunu söylerseniz imkansız gibi görünmüyor."
LifeBank, bugüne kadar 22.000 üniteden fazla kan taşıdı, 400'den fazla hastaneye hizmet sundu ve 8.000'den fazla hayat kurtardı.
Güncelleme: İhtiyacı olanlara sağlık malzemesi ulaştırma misyonunu sürdüren Temie ve ekibi, şimdi de Nijerya'da COVID-19 salgınıyla mücadele çabalarına öncülük ediyor. LifeBank şu anda COVID-19 hastalarının tedavi edilmesi için hastanelere ücretsiz olarak oksijen sağlıyor. Yerel kuruluşlarla ortaklık yapan ekip, Lagos ve Ibadan'da COVID-19 test merkezi de açtı. Afrika genelinde bir merkezi tarama modeli oluşturmak amacıyla kurulan bu merkezlerde, hem arabada hem de randevusuz test hizmeti veriliyor. Yerel hastaneler için solunum maskeleri, solunum cihazları ve yoğun bakım ünitesi yatakları bulup onaran LifeBank ayrıca, önemli tıbbi ekipmanlar için ulusal kayıt sistemi oluşturmak amacıyla çalışıyor. Daha fazla bilgi için LifeBank.ng adresini ziyaret edin.
Nereye kan bağışında bulunabilirim?
Yalnızca bir bağışla, üç kişinin hayatı kurtulabilir. Bulunduğunuz yerde nereye güvenli bir şekilde kan bağışında bulunabileceğinizi öğrenin.