Suyun Kadınları
Temiz su için canla başla çalışan altı kadın nasıl seslerini duyuyor ve teknolojiden yararlanıyor?
Okuma süresi: 10 dk.
Ne hükümet yetişkinleri ne de yetişkinler hükümeti dinliyordu. Ben de benim gibi bir çocuğu dinleyebileceklerini düşündüm.
Mari Copeny
Okullarımızdaki suyun temiz olmadığını biliyorduk çünkü testlerde her yıl kurşun çıkıyordu. Bu bizim mücadele etmek istediğimiz bir sorundu.
India Skinner
İnsanlar ABD'de, suyunda Flint, Michigan'dakinden daha fazla kurşun bulunan 3.000 tane yer olduğunu bilmiyorlarsa ne yaparsınız?
Doll Avant
Bilim insanı olmayı süper kahraman olmaya benzetiyorum, çünkü süper kahramanlar insanları kurtarır ve toplumları için en iyisini yapmak isterler. Tıpkı bilim insanları gibi.
Gitanjali Rao
Zika virüsü patlak verdiğinde, şu anda 13 yaşında olan Gitanjali Rao, hastalığın yayılmasına karşı mücadele edebilecek yeni gen düzenleme yöntemlerini araştırdı.
Malezya Hava Yolları'nın 370 sefer sayılı uçuşu Hint Okyanusu'nda kaybolduğunda daha iyi bir kara kutu uçuş kayıt cihazı geliştirmeyle ilgili araştırmalar yaptı.
Okulundaki öğrencilerin sosyal medyada zorbalığa maruz kaldıklarını duyduğunda ise siber zorbalık mesajlarını algılayıp izleyen bir uygulama geliştirdi.
Bir sorun Rao’nun dikkatini çektiyse muhtemelen onu çözmek için uğraşacaktır.
Çoğu kişi bilim fuarlarındaki basit fikirlerden birini ortaya atan 11 yaşındaki bir çocuk olduğumu düşündü ama fikrimi hayata geçirmem halinde Flint'te yaşayan birçok kişiye yardımcı olabilirdim.
Gitanjali Rao
Rao tam bir aktivite insanı. STEM Scouts of America ile projeler yapıyor, devlet radyosunda çocuklara yönelik bir bilim programının sunuculuğunu üstleniyor, oyun yazıyor. Ancak bu çocuğu diğerlerinden gerçek anlamda ayıran, doğuştan gelen bir başkalarına yardım etme arzusu. “İster o akşamki bulaşığı yıkamak ister hastanede piyano çalmak olsun başkalarına yardım etmeyi her zaman sevmişimdir.” diyor. "Bu dünyada insanların hayatını değiştiren bir etki yaratmak istiyorum.”
Flint, Michigan'daki aktivistler dünyanın ilgisini bölgedeki su krizine çevirdiğinde Rao, Android teknolojisini kullanarak milyonlarca kişiyi destekleyebilecek bir araç icat etmeye karar verdi. Tabii o zamanlar, küçük bir kızın yardım edebilecek kişileri bir araya getirme fikriyle başlayan büyük bir kadın hareketinin parçası olacağını bilmiyordu.
Bir milleti uyandıran kıvılcım ile tanışın
Yaklaşık bir yıl önce Flint'teki bir mitingde bir organizatör, Amariyanna “Mari” Copeny'yi Janelle Monáe ve Stevie Wonder ile birlikte sahneye çıkardı. Küçük Miss Flint, hemşehrisi olan hayranlarının her zamanki tezahüratlarıyla karşılandı.
11 yaşındaki Copeny kalabalıkları seviyor. Ancak bu genç kızı özel kılan şey, ondaki muazzam görev bilinci. 2015'te Küçük Miss Flint yarışmasını kazandıktan sonra, unvanını Flint'teki çocuklar ile polis arasında diyalog başlatmak için kullandı.
Michigan şehrinin suyu kötüleşmeye başlayıp da uzun duş almak Copeny'nin cildine zarar verip küçük kardeşlerinde kızarıklıklara neden olunca bir şeyler yapmanın vakti geldiğini anladı. Aşındırıcı su, şehirdeki demir boruları çürütüyor, evler ve binalardaki eski borulardan kurşun sızmasına neden oluyordu. Ancak halk bunu henüz bilmiyordu. Flint'te yanlış bilgilerin havada uçuştuğu ve kargaşanın hüküm sürdüğü bir dönemde Küçük Miss Flint sesini yükseltti.
Su kaynağı olarak Flint Nehri'ni kullanmaya başlamak sadece geçici bir önlemdi. Zira şehir yeni bir bölgesel su sistemine katılmayı bekliyordu. Ne yazık ki nehir suyunu kullanılır hale getirmek çoğu zaman son derece zorlu bir süreçtir. Yapısı gereği yüksek oranda aşındırıcı klorür içeren nehir suyu, su yönetimiyle ilgili çeşitli sorunlara neden oldu. Yüksek asit derecesi kendi başına tehlike teşkil etmese de yeni su ile eski borular arasındaki kimyasal etkileşim tehlike arz ediyordu.
Daha önce su kaynağı olarak kullanılan Huron Gölü'nün pH dengesi daha iyiydi ve eski borularda mineral kalıntı bırakıyordu. Ancak Flint Nehri'nin asitliği bu korumayı bozarak içme suyuna kurşun sızmasına neden oldu. Daha da kötüsü, ABD'de Flint gibi kurşunla kontamine olan sudan etkilenen binlerce topluluk var.
2016'nın başlarında yeni bir arkadaş Küçük Miss Flint'i ziyaret etmeye geldi. Bu ziyaretçi, ABD Başkanı'ndan başkası değildi. Küçük kız, Başkan Obama'ya mektup yazarak Flint kriziyle ilgili kongre oturumuna katılmak için Washington D.C.deyken Obama'yı ziyaret etme talebinde bulunmuştu. Bunun yerine Obama Flint'e gitti, onunla buluştu ve ülkenin ilgisini şehre çekti.
Bu sudan etkilenen çocuklardan biri olarak protesto gösterilerinde yürümek ve Flint'teki tüm çocukların sesi olmak için elimden geleni yapıyorum.
Mari Copeny
Küçük Miss Flint gelecek yıl Teen Vogue'da, Time for Kids'de ve mitingde boy gösterecekti. Yarışmanın galibi ister Kara Panter'e bilet almak için para toplasın ister aileler musluklarına filtre alabilsinler diye okula malzeme bağışında bulunulmasını sağlasın, her zaman Flint'teki çocukların sesi olur.
“Artık yarışmalara katılmıyorum,” diyor Copeny. “Sesini duyuramayanların sesi olmaya karar verdim.”
Küçük Miss Flint’in mesajı ülke genelinde yankı bulunca insanlar uzun vadeli çözümler aramaya başladılar. Bu kapsamda NASA teknolojisinden ilham alan üç genç mühendis, çalışmasını izleyebileceğiniz bir su filtresi geliştirdiler.
Washington D.C.nin S3 Üçlüsü, suyu kurşundan arındırmak için NASA ile çalışıyor
Eski dostlar Mikayla Sharrieff, India Skinner ve Bria Snell, liseden mezun olmak için tamamlamaları gereken 270 saatlik kamu hizmetini nerede yapacaklarını çok iyi biliyorlardı: Inclusive Innovation Incubator'da (In3). D.C.nin gelecekteki girişimcilerine kodlamayı öğretmek, sosyal beceri kazandırmak ve ağ kurmalarını sağlamak için kurulan In3, ideal seçimdi.
Kızların In3'teki mentoru Marissa Jennings onlara NASA'nın Optimus Prime Spinoff Promotion and Research Challenge (OPSPARC) yarışmasına katılmalarını önerdiğinde, mevcut bir NASA teknolojisinin "yan ürününü" geliştirme fikri, şu anda lise son sınıf öğrencisi olan kızları heyecanlandırdı.
Kızlar dönüp dolaşıp su konusuna geliyorlardı. Kısa süre önce inşaat nedeniyle okullarının su kaynağı kirlendikten sonra okulun su çeşmelerinin üzeri plastik çöp torbalarıyla kaplanmıştı. Flint'te ve civardaki Baltimore okullarında şişelenmiş su dağıtılsa da kapatılan çeşmelerin daha büyük bir sorunun parçası olduğu anlaşıldı.
NASA’nın Apollo programındaki su filtreleme teknolojisinden ilham alan kızlar şunu merak etmeye başladı: Astronotlar geri dönüştürülmüş idrar içerek susuzluklarını giderebilirken okul çeşmeleri nasıl toksinlerden arındırılamıyor?
"Su filtresi kullanıldığı halde suyumuz neden hâlâ temiz değil?"
India Skinner
Kızlar, filtreleme işleminin başarıyla gerçekleştiğini gösteren şeffaf bir tasarım üzerinde kafa yordular. Su kalitesinin şüpheli olduğu bir yerde filtrenin çalıştığını görmek önemliydi. Zira ABD'de 3.000 tane yerin içme suyundaki kurşun seviyesi Flint'tekinden daha yüksek olmasına rağmen testler yaygın olmadığı için bu durum göz ardı ediliyordu. “Temiz su tüm toplulukların hakkı.” diyor Skinner. “Biz de suyun gerçekten filtrelendiğini görebileceğiniz bir filtre yapmaya karar verdik.”
Prototiplerinde toksinleri filtreden dışarı atmak için küçük bir fan kullandılar. Suyun temiz olduğunu kanıtlamak için, dengeli pH seviyesini gösteren pH testi şeritlerini şeffaf bir tüpe yerleştirdiler.
Kızların kendilerine verdiği adı kullanmak gerekirse "S3 Üçlüsü" genel klasmanda ikinciliği kazandı ve ödüllerini NASA'nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nde aldılar. Burada aynı zamanda projelerini daha da geliştirmek için Ulusal Siyahi Mühendisler Derneği'nin üyeleriyle bir araya geldiler. Ancak kızlara göre muhtemelen en iyi sonuç başkalarına ilham verebilmek.
Topluluğumuzda bilim, teknoloji, mühendislik ve matematikle ilgilenen kişiler bizi görecekler. Dışarıdan bakıldığında sıradan birer lise öğrencisi gibi duruyoruz.
Mikayla Sharrieff
Küçük Miss Flint sesini duyuramayanların sesi olurken S3 Üçlüsü de yardım eli uzatarak başkalarına örnek olmak niyetindeydi. Colorado'daki bir genç kız için ise “yardım eli uzatmak” 3D yazıcı, Android yazılımı ve "buckypaper" kullanarak insanları evlerindeki musluk suyunun içinde ne olduğunu öğrenmeye teşvik etmek anlamına geliyordu.
Bir kız çocuğu, çözülemeyecek hiçbir sorun olmadığını nasıl kanıtlıyor?
Gitanjali Rao, Flint'e nasıl yardım edebileceği konusunda beyin fırtınası yapmaya başladığında suyu kurşundan arındırmanın bir yolunu bulmanın yeterli olacağını düşünmüştü. “Bu, küresel ısınmayı tek bir çözümle ortadan kaldırmaya benziyordu,” diyor, “bu da neredeyse imkansızdı.”
Flint olayından sonra ülkedeki birçok kişi gibi Rao ailesi de kendi suyunu kendi test etti. Rao sürecin ne kadar meşakkatli olduğuna hayret etti. Test hem pahalıydı hem de sonucu iki haftada çıkıyordu. Rao'ya göre, Flint'teki su krizinin en korkutucu yanlarından biri, suyun güvenli olup olmadığını bilmemekti. Rao, kendi suyunu kendi başına test edebilmenin kişiye güç verebileceğini fark etti.
Sık sık Massachusetts Institute of Technology’nin Material Science (Malzeme Bilimi) web sayfasını okuyan Rao, Flint'i düşünürken aklına bir şey geldi.
Havadaki zararlı gazları tespit etmek için karbon nanotüp sensörler kullanan yeni bir teknolojiye rastladım. Aklıma hemen içme suyundaki kurşunun tespit edilmesi geldi.
Gitanjali Rao
"Buckypaper" adı verilen bir karbon nanotüp türünü kullanan Rao, teoride su testi şeridi için ideal malzemeyi bulduğunu düşündü. Daha önce başka kimsenin denemediği bir şeyi keşfettiğini fark etmek heyecan vericiydi. Ancak bunu test edebilmek için cihazı yapması gerekiyordu. Daha yapılacak çok iş vardı.
Denver belediyesinin su tesisinde yaptığı gezi, Rao'yu laboratuvar müdürü Selene Hernandez Ruiz'e götürdü. Ruiz, su bilimi alanında doktora seviyesinde bilgiye sahip olan bu çocuktan hemen etkilendi. Rao'yu dinlerken sadece parlak bir fikir duymadığını, aynı zamanda çok özel biriyle tanıştığını fark etti. “Gitanjali…hem arkadaş olarak hem de bilim insanı olarak büyük ölçüde bir yetişkin gibi davranıyor,” diyor Ruiz. Ruiz kısa süre sonra, Tethys adını verdiği cihazını test etmesine yardımcı olmak için Rao ile birlikte çalışmaya başladı.
Bana çalışmam için laboratuvar alanı sunduklarında son derece sakin davrandım ama eve geldiğimde sevinç çığlıkları attım. Gerçekten hayatımın en güzel günlerinden biriydi.
Gitanjali Rao
Rao ve Ruiz birlikte çalışırken Tethys'i daha da umut verici hale getiren bir bağ kurdular. Kısa süre önce gerçekleştirilen bir testte diğer metallerle ilgili sonuçlar da elde edildi. Böylece bir cihazın musluk suyunda cıva, arsenik ve kadmiyum olup olmadığını test etmesi mümkün hale geldi. Rao tüm testleri ucuz ve doğru bir şekilde gerçekleştirebilecek bir araç icat edebilirdi.
Ruiz, Rao’nun son teknolojiyi benimsemesinin ve korku bilmeyen merakının bize neler yapabileceğimizi görme konusunda ilham verdiğini düşünüyor.
Rao'ya göre, farkındalık yaratmak Flint krizine çözüm bulmanın ilk adımı. “Bu kurşun detektörünün bizi bu konuda bir şeyler yapmaya sevk edeceğini umuyorum,” diyor. Bir sonraki adımının ne olacağı da belli: Tethys'ten ve diğer kaynaklardan elde edilen verileri tek bir şeffaf veritabanında toplamak.
Neyse ki tam da böyle bir veritabanının üzerinde çalışan bir kadın var.
Büyük veriler bizi başka Flint vakalarından nasıl koruyabilir?
Doll Avant su kalitesi alanındaki iş fırsatlarını araştırırken babasına diyabet teşhisi konduğunu öğrendi. Bu büyük bir şoktu çünkü babası kısa süre önce emekli olmuştu ve sağlıklı bir yaşam sürüyordu. NASA Research Park'taki çalışmaları da dahil boğazına kadar su araştırmalarına batmış olan başarılı danışman, babasının suyunda bir sorun olup olmadığını merak etmeye başladı.
Babasının durumu kötüye giderken, arsenikle diyabet arasında bir bağlantı olabileceğini öne süren az bilinen bir araştırmaya denk geldi. Babasının içtiği su, hastalığında rol oynayan faktörlerden biri olabilirdi. “Bölgedeki suyun kalitesiyle ilgili raporlara ulaşmak ve parçaları birleştirmek zor olmadı,” diyor. “Fakat babam o noktada artık çok hastaydı ve onun için yapılacak fazla bir şey kalmamıştı.”
Avant, araştırmasına başka Flint vakalarının önüne geçmek amacıyla başlamıştı. Ancak mesele artık kişisel bir boyut kazanmıştı.
Babasının ölümü Avant'ı bulabildiği her şeyi (EPA raporları, haberler, bilimsel çalışmalar) kurcalamaya itti. Buldukları karşısında şok oldu: Amerika'daki binlerce topluluğun kullandığı sudaki kurşun seviyesi Flint'tekinden daha yüksekti. Çevre Koruma Ajansı (EPA) ihlallerinin açıklanmayan sayıları. EPA tarafından denetlenmeyen binlerce bilinen kanserojen madde.
Avant milyonlarca kişinin sudan geçen toksinlere uzun süre maruz kalmaktan dolayı risk altında olduklarını bilmediklerini fark etti. “Sırf ellerinde veri olmadığı için önlem almıyorlar,” diyor. Bunun üzerine Avant, dünyanın en büyük su veritabanı olan Aquagenuity adında bir şirket kurdu.
Suyu da para gibi değerlendirmeliyiz. Para kısıtlı bir değerli varlık olduğu için paranın yönetimiyle ilgili bir sürü gelişmiş araç var. Su yönetimi için de aynı gelişmiş araç setine ihtiyacımız var.
Doll Avant
Aquagenuity, bir zamanlar karartılan raporlarda hapsedilen verileri gün yüzüne çıkarmanın ötesinde risk taşıyan sulara rastlayan tüketicileri ne yapmaları gerektiği konusunda yönlendirmeyi amaçlıyor.
“Tüm eski adreslerinizi oturduğunuz yere ve orada ne kadar oturduğunuza göre giriyorsunuz,” diyor Avant. “Sistem de size sisteminizde biriken belirli metalleri ve diğer şeyleri arındırmak için neler yapabileceğinizi söylüyor.”
Bunu başarmanın anahtarı, bilgilerin güvenliğini sağlamak için Google Cloud'un kullanılması, ayrıca özelleştirilmiş sağlık bilgileri sunmak için makine öğreniminin uygulanması olacaktır.
"Tüm eski adreslerinizi oturduğunuz yere ve orada ne kadar oturduğunuza göre giriyorsunuz. Sistem de size sisteminizde biriken belirli metalleri ve diğer şeyleri arındırmak için neler yapabileceğinizi söylüyor."
Doll Avant
Aquagenuity, işletmelere ve devlet kuruluşlarına yönelik adımlar sunmayı da planlıyor. Yeni bir şişeleme tesisi ne tür filtrelerin kullanılacağını hemen bilebilir veya yerel hükümet belirli bir üretim süreci için hangi arka uç filtreleme türünün en iyisi olacağını öğrenebilir. “Makineye anında bu önerilerde bulunmayı öğretiyoruz,” diyor Avant. “Google Cloud'da yerleşik olarak bulunan makine öğrenimi çerçevesi bu süreci önemli ölçüde hızlandırmamıza yardımcı olacak.”
- yüzyılda gezegenimize çok fazla zarar verildi. Bu yüzden suyu kaynak olarak kullanma biçimimizi değiştirmemiz ve 21. yüzyılda bunu daha zararsız bir şekilde yapmamız gerektiğini düşünüyorum.
Doll Avant
-
Giriş
-
1. Bölüm: Aktivist
-
2. Bölüm: Mühendisler
-
3. Bölüm: Mucit
-
4. Bölüm: Girişimci
