Czy można ocalić las, słuchając go?

Plemię w brazylijskim stanie Pará bada sposoby wykorzystania starych telefonów komórkowych i systemów uczących się w walce z wylesianiem.

Włącz dźwięk, by uzyskać optymalny efekt.

Amazoński las deszczowy, przy całym swoim dostojeństwie, to bardzo hałaśliwe miejsce.

Wyjący wyjec.

Dźwięk deszczu w koronach drzew.

Ara oznacza swoje terytorium.

Jednak słychać także inny dźwięk, który sygnalizuje, że w Amazonii kryje się coś jeszcze.

Piła łańcuchowa.

„Najważniejszą chwilą w moim życiu była pierwsza wyprawa na inspekcję lasu w wieku ośmiu lat. Mówiło się wtedy sporo o pozyskiwaniu drewna z naszego terytorium, a mnie oburzył widok ludzi kradnących drewno, więc się zmobilizowaliśmy”.

– Wódz Naldo Tembé

Jako chłopiec Naldo Tembé poświęcił beztroskę dzieciństwa na rzecz ochrony lasu deszczowego. Organizował niewielkie grupy dzieciaków, które pilnowały, czy na ich terytorium nie wkradają się nielegalni drwale. Rodzice nic o tym nie wiedzieli – w końcu monitorowanie uzbrojonych drwali jest bardzo niebezpieczne, szczególnie dla dzieci. Naldo nie krył swojego zaangażowania w opiekę nad lasem przed nikim, kto był gotów go wysłuchać – i dostrzeżono to. Gdy skończył 15 lat, obrano go wodzem.

„Bycie wodzem to bardzo trudne zadanie. Musisz żyć życiem innych zamiast wieść własne. To naprawdę nie jest łatwe. Nawet dziś, po tylu latach, jeszcze się do tego nie przyzwyczaiłem”.

– Wódz Naldo Tembé

Dla ludu Tembé życie i las są nierozerwalnie związane. Nielegalna wycinka drzew dla zysku niszczy nie tylko drzewa – niszczy kulturę i dziedzictwo ludzi, którzy żyli tu od wieków.

Podczas gdy wódz Naldo walczył o ziemię swojego plemienia, w jednej z wiosek Dona Verônica Tembé organizowała kampanię na rzecz przywrócenia dawnej kultury. Zachęcała Tembé do celebrowania tradycyjnych świąt i posługiwania się własnym językiem obok brazylijskiej odmiany języka portugalskiego. Dziś jej wnuczka, Marcelina Kuda, uczy języka Tembé nowe pokolenie uczniów wiejskiej szkoły, wierząc, że w ten sposób dziedzictwo kulturowe związane z lasem dotrze do młodych ludzi.

Przez ostatnich 30 lat wódz Naldo i jego plemię odzyskali z rąk intruzów znaczne obszary ziemi, ale tropienie bezprawnej wycinki zawsze było niebezpiecznym zajęciem. Nielegalni drwale wkraczają na ziemie plemienia Tembé pod osłoną nocy i potrafią wyciąć niezauważenie całe hektary lasu. Wszechobecne odgłosy lasu deszczowego skutecznie zagłuszają ryk pił łańcuchowych i stukot ciężarówek. Monitorowanie tysięcy kilometrów kwadratowych lasu deszczowego jest nie lada wyzwaniem.

Członkowie plemienia Tembé są dobrze zorganizowani, wykształceni i nie boją się korzystać z nowych narzędzi oraz technologii. Oczekują współpracy, a nie pomocy.

– Topher White, założyciel Rainforest Connection

W 2014 r. wódz Naldo skontaktował się z Topherem Whitem, założycielem Rainforest Connection – organizacji non-profit zajmującej się ochroną środowiska. Wspólnie rozpoczęli ambitny projekt, do którego wykorzystują stare telefony z Androidem i TensorFlow – opracowany w Google model oprogramowania open source z dziedziny systemów uczących się. Celem projektu jest monitorowanie odgłosów nielegalnej wycinki lasu w czasie rzeczywistym.

Jak stare telefony komórkowe i systemy uczące się pomagają plemieniu Tembé chronić ziemie przodków

Telefon z Androidem jest przymocowany do baterii słonecznej i zewnętrznego mikrofonu. Urządzenia nazywane Guardian, co w języku angielskim oznacza strażnika, wychwytują odgłosy nielegalnej wycinki lasu z odległości nawet kilometra.

Urządzenia Guardian są ukryte wysoko na drzewach, co ułatwia dostęp do sieci komórkowej i zasilanie energią słoneczną. Nieustannie nasłuchują wszystkich odgłosów lasu.

Rainforest Connection wykorzystuje model systemów uczących się TensorFlow do analizowania dźwięku rejestrowanego przez urządzenia Guardian. Celem jest nauczenie systemu, jak rozpoznawać odgłos pił łańcuchowych i ciężarówek do transportu drewna.

W ciągu kilku minut od rozpoznania do strażników leśnych z plemienia Tembé wysyłany jest alert w czasie rzeczywistym. Strażnicy to wybrani mieszkańcy wioski tworzący siły bezpieczeństwa. Mogą samodzielnie podjąć interwencję lub zgłosić wycinkę władzom.

Rainforest Connection przekazuje swój system monitorowania akustycznego partnerom walczącym z wylesianiem w pięciu innych krajach, między innymi w Peru, Ekwadorze i Rumunii.

Dziś wódz Naldo wraz z całym plemieniem dba o swoją ziemię, wspinając się na drzewa, instalując i konserwując urządzenia Guardian oraz reagując na otrzymywane alerty o wycince. Wyposażone w nową technologię plemię Tembé ma szansę ochronić nie tylko las, ale i swój styl życia.

„To było wielkie marzenie mojego dziadka, potem wielkie marzenie moich rodziców, a dziś jest to moje wielkie marzenie. Staram się pozostawić swoim dzieciom i wnukom to, co najlepsze. Wszyscy czekamy na to, co przyniesie przyszłość”.

– Wódz Naldo Tembé

Obejrzyj film i dowiedz się, jak plemię Tembé i Rainforest Connection wspólnie działają na rzecz realizacji tego ambitnego planu.